ภาษาถิ่นอีสาน
อีสาน
ภาษาถิ่นอีสานของประเทศไทยมีลักษณะใกล้เคียงกับภาษาที่พูดที่ใช้กันในประเทศลาว
แต่ภาษาอีสานก็ยังถือว่าเป็นภาษาถิ่นของภาษาไทย
ภาษาถิ่นอีสานมีภาษาถิ่นย่อยหลายภาษา
ได้แก่
ภาษาที่ชนกลุ่มใหญ่ในภาคอีสานใช้พูดจากัน
ซึ่งใช้สื่อสารอยู่ในจังหวัดต่าง ๆ ของภาคอีสาน หรือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น สกลนคร หนองคาย
นครพนม ขอนแก่น อุดรธานี อุบลราชธานี ร้อยเอ็ด
ภาษาอีสาน
ภาษาอีสาน คำแปล ภาษากลาง
1. ยาพาก = อย่าโม้ 2. สู = พวกแก
3. ผะงาบๆ = หอบ
4. แข่ว
= ฟัน
5. ดอก = หรอก
6. เสี่ยงตาน่อย
= แอบดูโดยใช้หางตา
7. หวางแท่น่อ = สบายจริงนะ 8. มันเป็นโอ๋งโล๋ง เอ๋งเล๋ง =
รู้สึกหวิวๆ แบบบอกไม่ถูก
9. เมื๊อยหลาย,เมือยแฮ่ง = เหนื่อยมาก 10. เจ่าของ = ตัวเอง
11. เว่าพื่น แปลว่า นินทา
12. สนลน
= ทะลึ่ง,กวนตีน
13. เซ่าเว่า = หุบปาก
14. ข่อย = ฉัน,ผม
15. หม่องได๋ = ที่ไหน
16. ฟ่าวหลาย = รีบจัง
17. จั๊กแม่นหยังดอก = อะไร กันนัก กันหนา 18. ผุ่แส่ ผุสาว = เป็นสาวแล้ว
19. ผุ่บ่าว ผุแพ = เป็นหนุ่มแล้ว 20. บ่เป็นหยังดอก = ไม
ชื่อ ความหมาย/ลักษณะ
ปลาค่อ
ปลาช่อน มีหัวคล้ายหัวงู มีเกล็ดคล้ายปลาโด มีสองชนิด คือ ปลาค่อน้อย หรือ
ปลากั้ง และปลาค่อใหญ่
ปลาเข็ง
ปลาหมอ เป็นปลาเกล็ดชนิดหนึ่ง ครีบหลังแข็ง แหลมคม ภาษิตมักบอกว่า
ปลาหมอตายเพราะปาก
ปลาปึ่ง
ปลาเทโพ ปลาน้ำจืดไม่มีเกล็ด คล้ายคลึงกลับปลาสวาย ปลาเคิง
ด้านข้างแก้มมีจุดดำ เนื้อนุ่มรสอร่อย เก็บถนอมอาหารโดยการทำเค็มสับปะรด
ปลาตอง
เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง มีเกล็ด ลำตัวแบน มี 2 ชนิดคือ ปลาตองนา และปลาตองกลาย
ภาษากลางเรียก ปลากราย
ปลากะเดิด
ปลามีเกล็ด ตัวแบน ลำตัวสองข้างมีจุดดำ หรือปลากระดี่
ปลาฮากกล้วย ปลาช่อนทราย
ชื่อปลาชนิดหนึ่งมีลักษณะเหมือนรากกล้วย เรียก ปลาฮากกล้วย ปลาฮ่างกล้วย
ปลาเซือม/ปลานาง
เป็นปลาเนื้ออ่อนชนิดหนึ่ง ไม่มีเกล็ด เนื้อนุ่มรสอร่อย ไม่ว่าจะนึ่ง หรือ
ทอดกระเทียมพริกไทย
ปลาแข้/ปลาเคิง
เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง ไม่มีเกล็ด โคนหางคอด ปากกว้าง หูแดง
มีลักษณะคล้ายปลาปึ่ง แต่ตัวโตกว่า เนื้อเหนียวนุ่ม ใช้ลวกจิ้ม น้ำพริก
หรือทำลาบก็อร่อยนัก
ปลากด ปลาไม่มีเกล็ด มีเงี่ยง มีหลายชนิด
ชนิดสีเหลืองปนขาว เรียก ปลากดเหลือง ชนิดสีค่อนข้างดำ เรียก ปลากดหม้อ
ชนิดตัวเล็ก เรียก ปลากดป่อง
ปลากะแยง
ปลาแขยง ชื่อปลาไม่มีเกล็ดชนิดหนึ่ง เกิดในน้ำจืด เรียกปลากะแยง ขะแยง
ก็เรียก
ปลาค้าว
เป็นปลาเนื้ออ่อนขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง ไม่มีเกล็ด นิยมใช้ทำอาหาร ประเภทลาบ
เช่นกัน
ปลาโด ปลาชะโด คล้ายกับปลาช่อนแต่ลำตัวสั้นกว่า
มีเนื้อแน่นสีขาว ทำปลาส้มขึ้นชื่อ เรียกว่า ส้มปลาโด มีชื่อเสียงแถบอำเภอไชยบุรี
จังหวัดนครพนม
สัตว์จำพวกแมลง
ในที่นี่จะเสนอเฉพาะชื่อที่เรียกแตกต่างจากถิ่นอื่น
ชื่อ ความหมาย/ลักษณะ
แมงกุดจี่
แมลงตัวเล็กสีดำ อาศัยหากินในกองขี้ควายตามไร่นา แมงจุดจี่ ก็เรียก
แมงคันโซ้ แมลงปอ
มีลักษณะตัวยาวเหมือนอุปกรณ์วิดน้ำของชาวนาซึ่งเรียกว่า คันโซ้ จึงเรียกว่า
แมงคันโซ้
แมงคับ
แมลงทับ เป็นแมลงปีกแข็ง มีปีกสีเขียวเลื่อมพราย เรียกว่า แมงคับ
แมงแคง
แมลงชนิดหนึ่ง ลำตัวแบน มีกลิ่นฉุน เรียกว่า แมงแคง
แมงง้วง
แมลงชนิดหนึ่งจำพวกจักจั่น ร้องเสียงแหลมและเสียงดังในช่วงหัวค่ำ เรียก
แมงง้วง
แมงง้องแง้ง
ลูกน้ำ ที่เกิดจากไข่ของยุง มีชีวิตในน้ำ และเจริญเติบโตเป็นตัวอ่อน
ของยุงในที่สุด
แมงงอด
แมงป่อง มีหางงอยกชูขึ้น เป็นสัตว์มีพิษ มีเหล็กไน เมื่อต่อยจะฝังเหล็กไน
ซึ่งมีพิษทำให้เจ็บปวด
แมงจิหล่อ เป็นสัตว์พวกตระกูลจิ้งหรีด ร้องเสียงแหลม
ตัวสีดำหรือน้ำตาลเรียก แมงจินาย ถ้าตัวโตกว่ามีสีน้ำตาล เรียก จิป่ม (จิ้งโกร่ง)
หรือ จิหล่อ
แมงซอน
แมงกระซอน มีลักษณะตัวยาว ปีกสั้น ๆ ชอบมุดไปตามดินทรายเปียกชื้น
อาศัยตามชายบึง หรือหนองน้ำ ตัวบุ้ง
ระยะตัวหนอนของแมลง เรียก แมงบ้ง
แมงบ้งแมงบ้งกือ
กิ้งกือ เป็นสัตว์ที่มีขามากมายจนนับไม่ได้ โบราณจึงเรียกว่า แมงบ้งกือ คือ
มีขนนับเป็นกือ ๆ
แมงย่างซี้น
ชื่อแมลงชนิดหนึ่ง สีเขียวลาย ชอบดักข่ายเพื่อจับสัตว์ที่มาติดกินเป็น
อาหาร เรียก แมงย่างซี้น ใช้เรียกคนที่ผอมแห้งแรงน้อย ว่า "เจ้าจ่อย
ปานแมงย่างซี้น"
แมงวัน แมงหมี่ แมลงวัน ชอบตอมอาหารและของเหม็น
แมลงหวี่ เป็นแมลงตัวเล็ก ๆ สีดำ ชอบบินตอมหู ตอมตาคน
